Uitgestorven dieren en planten uit het Siluur

Zie
Wikipedia: paleontologie, klik hier.
Wikipedia: fossiel, klik hier.
Fossielnet: fossiel, klik hier.

Siluur

Het Siluur begon ongeveer 443 miljoen jaar geleden en hoewel deze periode maar 26 miljoen jaar duurde behoren de gesteenten en fossielen uit het Siluur tot de best onderzochte in de wereld. Halverwege de negentiende eeuw was er dankzij het werk van geologen als Sir Roderick Murchison in Europa en James Hall in Noord-Amerika, al heel veel over bekend. Het Siluur werd in 1835 voor het eerst onderscheiden door de Britse oud-officier en geoloog Sir Roderick Murchison. Samen met Adam Sedgwick, een jonge professor aan de universiteit van Cambridge, bracht Murchison de gesteentelagen van Wales in kaart. Men nam aan dat dit de oudste gestratificeerde gesteenten waren, die boven op het eerder gevormde metamorfe gesteente lag. Op grond van de positie van de verschillende fossielen in de afzettingslagen rekende Murchison bepaalde lagen tot een periode die hij het Siluur noemde, naar de Siluren, een stam die in Wales leefde ten tijde van het Oude Rome. Het Siluur markeert een omslagpunt in de evolutie. Sommige dieren, waaronder de trilobieten, conodonten en graptolieten, kwamen de klap van de Ordovicische glaciatie nooit meer helemaal te boven, maar over het algemeen was er sprake van een opmerkelijk herstel, doordat de oceanen opwarmden en de zeespiegel steeg. In deze periode kregen planten en ongewervelde dieren vaste voet op het land ook al bleef de zee het leven veel gunstiger gezind. De sluiting van de Iapetuszee ging gepaard met de vorming van een nieuw milieu bestaande uit ondiepe zeeën en bekkens, waardoor nieuwe habitats en ecologische nissen ontstonden en waarin de Paleozoïsche fauna opnieuw tot bloei kwam. Uitgestrekte koraalriffen verspreidden zich over de equatoriale wateren van Laurentia en Baltica. Veel schelpen die op een Silurisch strand aanspoelden, zouden voor ons min of meer herkenbaar zijn. De meeste waren zo'n 4 centimeter lang en dus groter dan in de perioden hiervoor. Een paar waren zelfs veel groter, zoals de kegelvormige schelpen van de pijlinktvisachtige nautiloïden die bijna tien centimeter lang waren. De vormenrijkdom van Brachiopoden (Armpotigen), tweekleppigen (Bivalvia), stekelhuidigen (Echinodermata) (zeesterren en zeelelies) en vissen werd groter en groter. De ondiepe zeeën en bekkens van het noordelijke continent werden steeds ondieper en uiteindelijk opgesplitst tot van elkaar gescheiden meren. Kaakloze vissen gedijden in deze warme wateren en werden groter dan hun Ordovicische voorgangers, tot ongeveer 20 centimeter lang. Nieuwe vissen met kaken en waterschorpioenen voedden zich met kaakloze vissen die de meest bizarre pantsers ontwikkelden als bescherming tegen deze predatie. De eurypteriden of zeeschorpioenen bereikten in het Siluur enorme afmetingen.
Een biologische gebeurtenis die veel bijdroeg aan de transformatie van het leven in zee, was de ontwikkeling van kaken bij de visachtige vertebraten (Gewervelden). De eerste visachtige vertebraten met kaken waren de nu uitgestorven acanthodia, die voor elke vin een opvallende stekel droegen. Deze stekels zijn zo'n beetje het enige dat van deze dieren in het fossielenarchief is terug te vinden, maar we weten wel dat ze met tanden bezette kaken hadden. Een van de grootste toenmalige vissen was Megamastax met een lengte van een meter. Tijdens het Siluur verschenen verder de eerste bloedzuigers. Ook verschenen de eerste beenvissen (Teleostei).

De belangrijkste gebeurtenis voor de evolutie van het leven op Aarde was de uitbreiding van de planten, die veel complexer waren dan de mossen uit het Ordovicium. Door hun fotosynthese creëerden zij een zuurstofrijke atmosfeer waarin een complexe terrestrische dierenwereld kon overleven. De eerste planteneters waren arthropoden (Geleedpotigen) die zich voedden met rottende planten. Deze waren al gedeeltelijk afgebroken door bacteriën en dus makkelijker te verteren. Bovendien kwamen op deze wijze micro-organismen die konden helpen bij de afbraak van plantenmateriaal in de darm van de planteneter terecht. Ook verschenen de eerste vaatplanten, planten met weefsel waarin voedingsstoffen en water verplaatst kunnen worden. De oudste planten uit deze groep zijn Cooksonia (vooral gevonden op Laurentia en Baltica) en Baragwanathia (gevonden op Gondwana). Psilophyta waren primitieve planten die zowel xyleem als floëem hadden, maar geen onderscheid tussen wortels, stam en bladeren. Ze planten zich voort door middel van sporen. De ademhaling verliep door huidmondjes op alle naar buiten gerichte delen en fotosynthese vond waarschijnlijk plaats in al het naar buiten gerichte weefsel. In het Laat-Siluur verschenen steeds ontwikkeldere vormen van planten, zoals Rhyniophyta en primitieve Lycophyta.

In het Siluur werd het land veroverd door de dieren: ongeveer 430 miljoen jaar geleden verschenen de eerste miljoenpoten, schorpioenen, spinachtigen en waarschijnlijk ook insecten. De verwante degenkrabben leefden in de kustwateren.

Laat-Silurische extinctie

Aan het einde van het Siluur vonden een aantal massa-extincties plaats, hoewel deze van minder belang waren dan de Laat-Ordovicische massa-extinctie. Mogelijke oorzaken worden gezocht in klimaatsverandering of inslagen van meteorieten.