.
Het Cenozoïcum is het laatste
Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe [?] uit de geologische geschiedenis tussen 66,0 miljoen jaar geleden (
Ma ) en nu. Het wordt onderverdeeld in de Systemen/Perioden en Series/Tijdvakken:
Kwartair: (2,588 Ma - heden) Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Neogeen: (23,03 - 2,588 Ma) Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Paleogeen: (66,0 - 23,03 Ma) Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe HOLOCEEN Klimaat Het Holoceen is een tussenijstijd. In het Vroeg-Holoceen was er nog het laatste staartje merkbaar van de mondiale opwarming na de laatste ijstijd. Het overgrote deel van het Holoceen is klimatologisch behoorlijk stabiel. Binnen het Holoceen zijn er wereldwijd, nog wel merkbare kleinere variaties geweest. Zo is er vroeg in het Midden-Holoceen (ca. 9200-5700 jaar geleden) een
Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe [?] periode geweest die vrijwel zeker heeft bijgedragen aan een grote uitbreiding van het
hoogveenareaal . Ook zijn er relatief kleine verschillen geweest in jaartemperaturen. Een bekend voorbeeld is de 'kleine ijstijd', tussen de vijftiende en negentiende eeuw. De gemiddelde jaartemperatuur lag toen ongeveer een halve graad onder het gemiddelde in het Holoceen.
Leven Tijdens het Holoceen ontwikkelden zich op uitgebreide schaal
kwelders in de kustzone. Ze waren rijk aan watervogels. In ondiepe kustwateren kwamen
zeegrasvelden voor. In zoetwatergetijdegebieden ontstonden
wilgen bossen. Landinwaarts lagen uitgestrekte laagveenmoerassen, waarin bijv.
berken ,
elzen en
populieren en uitgestrekte
riet landen voorkwamen. Dit
Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe [?] was gebonden aan grondwater. Hoogveen gedomineerd door
zegge en
veenmos kwam uitgebreid voor op de hogergelegen zandgronden waar regenwater door de samenstelling van de bodem slecht werd afgevoerd (bijvoorbeeld omdat er een keileemlaag onder het zand lag). Op de beter gedraineerde zandgronden, zoals op de
stuwwallen en langs rivieroevers, ontstonden eiken-hazelaar-
beuken- en
linde bossen.
Zo'n zesduizend jaar geleden waren
beer ,
eland ,
oeros en
wolf nog in de meeste landen onderdeel van de inheemse fauna. In de elfde eeuw werd de bruine beer in veel landen uitgeroeid. De laatste wilde wolf werd in 1897 waargenomen in Noord-Brabant. De huidige fauna in natuurgebieden als de Oostvaarderplassen, de Hoge Veluwe en de hoge Venen geven een aardig beeld van de fauna later in het Holoceen. De verstedelijking zorgde er echter voor dat veel soorten verdween. Zo waren er in de Middeleeuwen nog jachtverordeningen voor beren en elanden. De mens zorgde niet alleen voor het verdwijnen van soorten. Hij bracht ook planten en dieren van elders naar onze streken. De
Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe [?] introduceerden bijvoorbeeld de
tamme kastanje (Castanea sativa) vanuit Italië en het konijn (Oryctolagus cuniculus) van het
Iberisch Schiereiland . Vikingen namen de
strandgaper (Mya arenaria) mee van de Atlantische kust van Noord-Amerika. De komst van uitheemse dieren en planten heeft vooral in de twintigste eeuw, met de opkomst van massatransport, epidemische vormen aangenomen.
Mensen
De
Oude Steentijd (Het paleolithicum) eindigt officieel met het einde van het Pleistoceen. In de geschiedenis van de mens in Europa is het Holoceen de periode van de
middensteentijd (Het mesolithicum) en
jonge steentijd (Het Neolithicum), de
Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe [?] en de
Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe [?] , waarna de geschreven geschiedenis begint.
Tijdens het Holoceen zijn onder andere de volgende gewervelde diersoorten uitgestorven:
(Myotragus balearicus]) is een uitgestorven hoefdier Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Capra pyrenaica lusitanica) is een van de vier ondersoorten van de Iberische of Spaanse steenbok. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Capra pyrenaica pyrenaica) is een van de vier ondersoorten van de Iberische of Spaanse steenbok. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Een uitgestorven geslacht van knaagdieren uit de muizen en ratten. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Elephas falconeri) is een uitgestorven slurfdier uit het Pleistoceen. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Phalacrocorax perspicillatus) is een uitgestorven zeevogel. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Numenius borealis) is een uitgestorven vogelsoort. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Dromaius novaehollandiae minor) is een uitgestorven vogel. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Dromaius novaehollandiae baudinianus) is een uitgestorven vogel. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Mammuthus primigenius) is een uitgestorven olifantensoort. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Tachybaptus rufolavatus) of vale fuut is een uitgestorven vogelsoort. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Equus quagga quagga) is een uitgestorven ondersoort van de steppezebra. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Hippotragus leucophaeus) was een soort uit de familie van de paardantilopen . Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Panthera leo leo) is een Afrikaanse ondersoort van de leeuw. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe (Panthera leo melanochaita) is een ondersoort van de leeuw. Balearengeit Berberleeuw Beringaalscholver Blauwbok bronstijd Canariomys Eoceen era Eskimowulp Holoceen ijzertijd Kaapseleeuw Kangaroo Island-emoe laagveen Madagaskardodaars Mioceen natte Oligoceen Paleoceen Pleistoceen Plioceen Portugese steenbok Pyrenese steenbok Quagga Romeinen Siciliaanse dwergolifant Tarpan Wolharige mammoet Zwarte emoe