Soorten sterren: superreus en hyperreus

Superreus. Klik hier en Klik hier.
Een superreus is een zware, vaak stabiele ster, met een zonmassa die kan varieren van enkele tientallen tot vele honderden zonmassa’s. Superreuzen worden onderverdeeld in blauwe en rode, waarvan de blauwe vaak zo’n 20 keer de omvang van onze zon hebben. Rode superreuzen daarentegen zijn soms vele honderden malen groter. Superreuzen zijn geen veel voorkomende verschijning. Het zijn zeldzame sterren en omdat ze veel licht uitstralen zijn ze ook op zeer grote afstanden nog zichtbaar.

Een superreus is de aanduiding voor de helderste soort min of meer stabiele sterren (supernova's zijn nog veel helderder, maar die zijn niet stabiel: het zijn exploderende sterren).

De absolute helderheid van superreuzen bedraagt maximaal –9, dat wil zeggen 300.000 keer zo lichtsterk als de zon. De allerhelderste superreuzen noemt men ook wel hyperreus. Wanneer een ster een superreus is, wordt dat in het spectrum aangegeven met een c of, verfijnder, met aanduidingen als Ia–0 (extreem heldere superreus), Ia (heldere superreus), Ib (zwakkere superreus) of II ("heldere reus": overgang naar reuzensterren).

Superreuzen komen in alle spectraalklassen voor, van blauwe en hete O-type sterren tot rode en koele M-sterren. Het zijn zeer zware sterren, met een massa van tien tot misschien honderd zonsmassa's. De diameter van blauwe superreuzen is ongeveer 20 à 30 keer zo groot als die van de zon. Rode superreuzen hebben, omdat hun temperatuur lager is, een groter oppervlak nodig om dezelfde hoeveelheid energie uit te stralen dan blauwe.

Rode superreuzen ontstaan echter door het uitdijen van blauwe superreuzen en zijn daardoor meestal groter, enkele honderden malen de diameter van de zon, waardoor ze hun helderheid behouden. Ze dijen uit doordat de kern van de ster steeds heter wordt naarmate de ster ouder wordt, vanwege de kernfusie van steeds zwaarder gevormde scheikundige elementen in hun kern.

Dit heter worden van de kern en het uitdijen van de lagen eromheen, waarbij het oppervlak dus juist koeler wordt, gaat door tot de ster uiteindelijk explodeert in een supernova. De buitenste lagen van de ster worden de ruimte in geblazen en alleen de kern blijft over: deze stort onder zijn eigen zwaartekracht in tot een neutronenster, of tot een zwart gat indien de kern daar genoeg massa voor heeft.

Superreuzen zijn erg zeldzaam, maar doordat ze zoveel licht uitstralen zijn ze op grote afstanden nog zichtbaar. Sommige superreuzen behoren daardoor, ondanks hun enorme afstanden, tot de schijnbaar helderste sterren aan de hemel: vijf van de twintig helderste sterren aan de hemel zijn superreuzen, namelijk Canopus op 313 lichtjaar afstand, Rigel op 770 lichtjaar, Betelgeuze op 430 lichtjaar, Antares op 600 lichtjaar, en Deneb op ongeveer 2000 lichtjaar.


Hyperreus. Klik hier en Klik hier.
Hyperreuzen behoren tot de allergrootste sterren in ons heelal. Ze hebben soms een massa die kan oplopen tot 100 x de zonmassa. Naast het feit dat deze sterren een enorme hoge massa hebben stralen ze ook erg veel licht uit. Enkele van de hyperreuzen stralen 1 miljoen keer feller dan onze zon en hebben een zeer korte levensduur, vaak enkele miljoenen jaren. Wanneer het einde nadert zal de hyperreus een hypernova vormen – de allerzwaarste explosie (los van de oerknal) die in het heelal kan voorkomen. Uiteindelijk stort de ster in en vormt een zwaar zwart gat. Hyperreuzen zijn zéér zeldzaam.

Onze zon is de reus van het zonnestelsel. Met een doorsnee van 1,4 miljoen kilometer bevat onze moederster 99,9 procent van alle materie in ons zonnestelsel. Toch stelt de gele dwerg niets voor op het kosmische toneel. Daar grijpen koele, massieve sterren de macht.
Astronomen denken in termen als ‘radius’ en ‘massa’. De radius van de zon is de helft van de doorsnee, zo’n 700.000 kilometer. Wie de zon op een weegschaal legt, krijgt een torenhoog getal te zien: 2.000.000.000.000.000.000.000.000.000.000 kilo. Voor de gemakkelijkheid noemen we dit gewicht één zonnemassa.

Eta Carinae
Een grote ster in het heelal is Eta Carinae. De ster is 7.500 lichtjaar verwijderd van de zon en weegt honderd zonnemassa’s (oftewel: de ster is honderd keer zo zwaar als de zon). Eta Carinae is zo groot, dat de ster jaarlijks 500 keer de massa van de aarde aan materie verliest. De radius van Eta Carinae is 400 keer de radius van de zon. Wetenschappers verwachten dat Eta Carinae in de nabije toekomst explodeert. Wanneer dit gebeurt, dan is de supernova-explosie één van de meest spectaculaire supernova’s ooit waargenomen door de mensheid.

VY Canis Majoris
Eta Carinae verbleekt bij VY Canis Majoris: een rode hyperreus in de Grote Hond. VY Canis Majoris bevindt zich op een afstand van 5.000 lichtjaar van de aarde en is 600 tot 2.100 keer breder dan de zon. Hierdoor vult de ster de baan van Mars om de zon. En als het daadwerkelijke aantal in de buurt komt van 2.100, dan vult de ster de banen van Jupiter en Saturnus.

Geheime recept
Wat is nu eigenlijk het geheime recept voor een gigantische ster? Volgens Roberta Humphreys van de universiteit van Minnesota is een lage oppervlaktetemperatuur erg belangrijk. Zij denkt dat de grootste sterren tevens de koelste sterren zijn.
Eta Carinae is één van de helderste sterren en is ook enorm heet, namelijk 24.700 graden Celsius. VY Canis Majoris heeft een oppervlaktetemperatuur van slechts 3.200 graden Celsius. Toch is VY Canis Majoris een stuk groter dan Eta Carinae.
De grootste sterren in het heelal hebben een aangename temperatuur van 2.700 graden Celsius. Op deze temperatuur kan een superreus een grootte bereiken van 2.600 keer de grootte van de zon. In dat geval zou de ster veel groter zijn dan VY Canis Majoris.

Bestudeer eerst bovenstaande cursus.
IN ONDERSTAANDE GEGEVENS STAAN ER VAAK HYPERLINKS. KLIK ER OP EN LEES OOK DIE TEKSTEN.
ER WORDEN DAAR VRAGEN OVER GESTELD.
Combineer een element links met een element rechts. Je kan selecteren uit het uitrolmenu.
ALLES VERWERKT? KLIK DAN PAS OP DE TOETS CONTROLEER.

MEN KAN DE OEFENING OOK OPNIEUW MAKEN, DOOR MET DE RECHTERMUISTOETS OP HET SCHERM TE KLIKKEN EN DAN, ALS HET WOORD BESTAAT, IN HET GEOPENDE VENSTER TE KLIKKEN OP "VERNIEUWEN"
*
Een zware, vaak stabiele ster, met een zonsmassa die kan
varieren van enkele tientallen tot vele honderden zonmassa’s is een
*
Superreuzen worden onderverdeeld in
*
Superreuzen zijn geen veel voorkomende
*
De standaard eenheid, gelijk aan de massa van de zon
noemt men de
*
De meeste sterren hebben een massa van tussen de
*
Extreem zware sterren kunnen tot wel zo'n
*
Supernova's
*
Een supernova-uitbarsting is herkenbaar aan de enorme hoeveelheid
*
De ster die een supernova wordt, vlamt op met de lichtkracht
van honderden miljoenen
*
Na een supernova kan er van de ster een
*
Na een supernova kan er van een ster als de massa daar
groot genoeg voor is
*
Sterren die exploderen als supernova, zijn de bron bij uitstek
van alle chemische elementen in het heelal
*
De helderheid van superreuzen kan tot 300.000 keer
*
De spectraalklasse is een indeling van sterren op de kleur en het
*
De soorten spectra werden begin 20ste eeuw door de astronome
Annie Jump Cannon geclassificeerd
*
Sterren met een spectraalklasse aangeduid door de letter O
*
Sterren met een spectraalklasse aangeduid door de letter M
*
De R, N, S sterren zijn speciale gevallen en pas later toegevoegd,
waarbij niet de temperatuur, maar de chemische
*
Hete sterren die hun waterstof en helium verloren hebben noemt men
*
De spectraalklasse met de letter L wijst naar de
*
Rode superreuzen ontstaan door het
*
Het samensmelten van de kernen van verschillende atomen,
waarbij een andere, zwaardere kern wordt gevormd noemt men
*
De helderste ster in het sterrenbeeld Kiel is
*
De helderste ster in het sterrenbeeld Orion is
*
In het sterrenbeeld Orion komt na de helderste ster Rigel de ster
*
Een rode superreus in het sterrenbeeld Schorpioen en één van de
helderste sterren aan de hemel is de ster
*
De ster Antares is behalve een binair stelsel ook
*
De helderste ster in het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus) is
*
Sterren die 1 miljoen keer feller stralen dan onze zon en van een
zeer korte levensduur zijn, vaak enkele miljoenen jaren noemt men
*
Het einde van een hyperreus is een
*
Hyperreuzen zijn zéér
*
13,7 miljard jaar geleden ontstond het heelal uit een enorm
heet punt (ca. 1028°C), met een oneindig grote dichtheid,
ofwel een singulariteit. Men noemt dit de
*
Zware sterren met een massa van meer dan 20 zonmassa's,
die hun massa snel verliezen door een krachtige zonnewind noemt men
*
Een hypernova binnen een straal van honderden lichtjaren
van de zon zal een catastrofaal effect
*
Een hyperreus, één van de lichtsterkste sterren in ons
melkwegstelsel met een nova-achtig karakter is de ster
*
Eta Carinae is zo groot, dat de ster jaarlijks 500 keer de massa
*
Een van de grootste sterren is VY Canis Majoris, die bevindt zich op een
afstand van 5.000 lichtjaar van de Aarde en behoort tot het sterrenbeeld
*
Grote Hond (Canis Maior, afkorting CMa) is een sterrenbeeld
*
VY Canis Majoris is zo groot dat ze de banen van
*
De ster VY Canis Majoris heeft slechts een oppervlaktetemperatuur van