Astronomie of  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] is de wetenschap die zich bezighoudt met de observatie en verklaring van alle voorwerpen en gebeurtenissen buiten de atmosfeer van de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?]. Het woord astronomie komt van het Griekse woord αστρονομία (astronomia), een samenstelling van άστρον (astron, ster of sterrenbeeld) en νόμος (nomos, wet): het toekennen van wetmatigheden aan sterren. De astronomie bestudeert niet alleen sterren en sterrenstelsels in het  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?], maar ook de planeten van ons eigen zonnestelsel. Een onderdeel van de astronomie is de astrofysica, een tak van de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] die de processen die zich afspelen in de kosmos, probeert te verklaren met natuurkundige wetten. Veel astronomen hebben dan ook een stevige achtergrond in de fysica en wiskunde. Daarentegen is de astronomie een van de weinige wetenschappen waar ook hobbyisten of 'amateur-astronomen' een actieve rol kunnen spelen, vooral bij het ontdekken en observeren van voorbijgaande astronomische gebeurtenissen, zoals kometen en meteoren. De namen van veel (eenmalige) kometen bv. zijn meestal ontleend aan amateurastronomen die deze komeet als eerste waarnamen.

Astrofysica is een latere ontwikkeling van de astronomie, die mogelijk werd door het begrip dat

1. De aarde en alle hemellichamen uit dezelfde  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] elementen bestaan.
2. Op aarde dezelfde natuurwetten gelden als in de rest van het heelal.

Kosmologie is een tak van de sterrenkunde die zich met de structuur, het ontstaan, de algemene geschiedenis en toekomst van het heelal bezighoudt.

Oudheid
De astronomie is een zeer oude wetenschap die al bestond in het oude Egypte, Sumerië en het keizerrijk China. In het prille begin hield de astronomie zich alleen bezig met de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] van de objecten door de hemel, zoals zon, maan en planeten. Men kon langzamerhand spectaculaire verschijnselen voorspellen, zoals zons- en maansverduisteringen. Ook het verschijnen van  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] sprak erg tot de verbeelding. Deze aan het hemelgewelf waargenomen verschijnselen werden door Babylonische astronomen in verband gebracht met gebeurtenissen op aarde, wat ook het begin betekende van de astrologie. De astronomie was in die begintijd beperkt tot de objecten die met het  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] oog zichtbaar zijn. De oude Grieken brachten de astronomie een stuk verder, bijvoorbeeld door de definitie van de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?], een band van 12 heldere sterrenbeelden waardoorheen de zon, maan en planeten bewegen.

Middeleeuwen en Renaissance
Tijdens de middeleeuwen stond de ontwikkeling van de astronomie vrijwel stil, met uitzondering van het werk van enkele  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] astronomen. Veel namen van sterren stammen daarom uit het Arabisch. Tijdens de renaissance stelde Copernicus een astronomisch model op, waarin de zon in het  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] staat van het zonnestelsel (heliocentrisme). Zijn werk werd verdedigd en verder ontwikkeld door Galileo Galilei en Johannes Kepler. Laatstgenoemde beschreef als eerste op een correcte manier de bewegingen van de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] rondom de zon. Kepler had echter geen inzicht in de achterliggende oorzaak van de Wetten van Kepler die hij afleidde uit zijn waarnemingen.

Nieuwe tijd en heden
Begrip van  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] en hemelse dynamica waren ontdekkingen van Isaac Newton, die daarmee de bewegingen van de planeten volledig verklaarde.
Men ontdekte dat sterren  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] van ons verwijderd zijn. Met de uitvinding van de spectroscopie werd bewezen dat sterren  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] objecten zijn als onze eigen zon, maar met een grote variëteit aan temperaturen, massa's en omvang. Dat onze Melkweg bestaat uit een aparte groep van sterren werd pas bewezen in de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] eeuw. Toen werden ook andere sterrenstelsels ontdekt, alsmede nevels en gaswolken. Kort daarop werd de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] van het heelal aangetoond op grond van de roodverschuiving die ontstaat door het dopplereffect. Hieruit blijkt dat de meeste van die andere sterrenstelsels  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht bewegen.
Aanvankelijk meende men dat het zonnestelsel ophield bij de baan van Pluto. Een probleem bleef echter de herkomst van kometen met vaak  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] banen, die er op wijzen dat ze van zeer grote afstand komen. De astronoom Jan Hendrik Oort stelde in 1950 de Oortwolk voor: een reservoir van miljarden  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht lichamen die overgebleven zijn na de vorming van het zonnestelsel en zich uitstrekt tot wel één à twee lichtjaar rondom het zonnestelsel. In 1951 werd het bestaan van de Kuipergordel gesuggereerd door de Nederlands-Amerikaanse Gerard Kuiper. Hier zouden de kortperiodieke kometen vandaan komen; d.w.z. de kometen met een omlooptijd van tussen de 50 en een paar  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] en met de grootste concentratie van komeetlichamen net voorbij de baan van Neptunus. Inmiddels zijn er al verscheidene objecten tussen de afmetingen van kometen en Pluto in gevonden in deze gordels waarmee het bestaan hoogstwaarschijnlijk is bewezen.
Het vakgebied  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] werd met enorme sprongen voorwaarts gebracht in de 20e eeuw door het model van de oerknal. Een theorie die door bewijsmateriaal vanuit de astronomie en de natuurkunde wordt ondersteund, zoals de kosmische microgolf achtergrondstraling, de wet van Hubble en het relatieve voorkomen van de verschillende  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] in het heelal.
In 1995 werd bij de ster 51 Pegasi de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht buiten het zonnestelsel ontdekt met behulp van betere telescopen. In de daaropvolgende jaren zijn er nog veel meer van deze exoplaneten ontdekt.
Met de komst van de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] zijn astronomische ontdekkingen in een grote versnelling terecht gekomen. Uit de algemene relativiteitstheorie volgt de mogelijkheid van het bestaan van zwarte gaten, die indirect worden waargenomen.

Waarnemingen
De meeste  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] worden gedaan door middel van detectie en analyse van elektromagnetische straling, dus fotonen. Een andere  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] is de kosmische straling, zoals neutrino's. Verwacht wordt dat in de toekomst ook zwaartekrachtgolven informatie over kosmische gebeurtenissen aan ons kunnen overbrengen.
De optische astronomie maakt gebruik van zichtbaar licht. Het meest gebruikte instrument daarvoor is de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?], aangevuld met elektronische beeldverwerkingstechnieken en spectrogrammen.
De infraroodastronomie voert waarnemingen uit bij  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] golflengten dan die van het zichtbare licht. Ook dit wordt gedaan met behulp van telescopen, die speciaal worden ontworpen voor het waarnemen van  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?]. Omdat infrarood licht sterk wordt geabsorbeerd door waterdamp worden infraroodwaarnemingen meestal uitgevoerd op hoge locaties, bijvoorbeeld op een berg. Bekende hoge locaties zijn de observatoria op de Andes in Chili, op Hawai en de Canarische eilanden. Vroeger werden ook vaak instrumenten aan  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] gebruikt die op grote hoogte waarnemingen deden. De ruimtetelescoop heeft daarbij nog grotere voordelen, omdat daarmee nog meer ruis vanuit de atmosfeer kan worden geëlimineerd.
Radioastronomie gebruikt geheel andere instrumenten, namelijk radiotelescopen om  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] met een golflengte van millimeters of centimeters waar te nemen. De ontvangers lijken op de ontvangers voor normale radio-ontvangst. Momenteel bouwt ASTRON (Netherlands foundation for research in astronomy) de grootste radiotelescoop ter wereld, LOFAR genoemd.
Voor röntgenstraling, gammastraling en ultraviolette straling is de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] vrijwel ondoorzichtig, met uitzondering van een paar golflengten, waarvoor de atmosfeer wel transparant is. Deze waarnemingen worden dus veelal ook vanuit de  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht gedaan, of vanuit luchtballonnen. De röntgenastronomie met behulp van vooral  aardeArabischeatmosfeerballonnenbewegingenblotedierenriemduizend jaareerste planeetelementengelijksoortigeheel verheelalhyperbolischeinformatiebroninfraroodkomeetachtigekometenkosmologielangeremiddennatuurkundeplanetenradiostralingruimteruimtevaartsatellietenscheikundigesterrenkundetelescooptwintigsteuitdijingvan ons afwaarnemingenzwaartekracht[?] leidde tot vele nieuwe inzichten. Sinds enige jaren wordt in het SETI-Project gezocht naar signalen uit het heelal die op ander leven duiden.