Transport over de hele wereld is zo goedkoop geworden, dat steenkool en staal uit Amerika of
Polen bijna de helft zo goedkoop is als steenkool uit het eigen Ruhrgebied. Daarnaast werd steenkool als brandstof steeds minder gebruikt en vervangen door
olie en
gas. Dit is terug te zien in het dalende aantal steenkoolmijnen in het Ruhrgebied: in 1957 waren dit er 140, terwijl er in 2005 nog maar zeven over waren en in 2014 nog 3, nu geen meer. Niet alleen mijnwerkers zelf raakten hierdoor werkloos. Ook werknemers uit sectoren die aan de mijnindustrie verbonden zijn, zoals de
staalindustrie, raakten hun baan kwijt. Door een
reconversie in het Ruhrgebied is de werkloosheid nu zeer sterk gedaald.
Het aandeel van 'broeikasgasrijke' steenkool in de globale energiemix blijft stijgen. Naar alle waarschijnlijkheid beent de energiebron in 2017 aardolie bij als 's werelds belangrijkste energiebron, en dat is slecht nieuws voor het milieu. Dat concludeert het
internationaal energieagentschap (IEA) in zijn jaarlijks 'Medium-Term Coal Market Report'. Elk jaar stijgt het steenkoolverbruik. Dat verklaarde IEA-directeur. 'Indien er geen wijzigingen komen in het huidige beleid, zal steenkool binnen de volgende tien jaar olie inhalen'. Er zijn overvloedige voorraden en is er de onverzadigbare vraag naar de energie vanuit de groeilanden. Zo wint steenkool razendsnel aan belang door de de energiezucht in
India en vooral
China. Enkel in Amerika daalt de vraag.
Het wereldwijde verbruik van steenkool daalt vanaf 2022, verwacht het Internationaal Energie Agentschap (IEA) in een nieuw rapport.
Ondanks verduurzamingsmaatregelen van vele landen gaat 2023 nog wel de boeken in als een recordjaar voor het verbruik van de flink vervuilende fossiele brandstof. Europese landen en de Verenigde Staten brachten hun verbruik al flink terug, maar Aziatische grootmachten als China en India zijn daar nog niet aan toe.
China (plus 5 procent), India (plus 8 procent) en Indonesië (plus 11 procent) gebruikten dit jaar nog duidelijk meer steenkool om aan energie te komen dan in 2022. Daarmee maakten ze op wereldniveau een daling van ruim een vijfde in zowel Europa als de VS ongedaan. Het totale steenkoolverbruik komt dit jaar uit op 8,5 miljard ton, een stijging van 1,4 procent.
OmslagVolgens het IEA wordt 2024 het jaar van de omslag. "Dan verwacht men het begin van een dalende trend te zien", staat in het rapport. Daarbij helpt volgens de organisatie mee dat er steeds meer energie uit zon en wind wordt opgewekt.
IEA zegt dat het gebruik van steenkolen eerder al eens daalde, maar dat dat toen werd veroorzaakt door bijvoorbeeld de
coronacrisis en daardoor kortstondig was. "Deze keer ziet het er anders uit, want de daling is structureler door de uitbreiding van schone energie. Er zijn nog wel veel grotere inspanningen nodig om te voldoen aan internationale klimaatdoelen".
Veel ogen zijn daarbij gericht op China, dat ruim de helft van het wereldwijde steenkoolverbruik voor zijn rekening neemt. Het land heeft wel grootse plannen voor het gebruik van meer duurzame energiebronnen.
In Nederland nam in 2022 verbruik van steenkool toe om het gemis van gasleveringen uit Rusland op te vangen, maar dat is nu in 2024 alweer genormaliseerd.
Bijna tweehonderd landen sloten op de klimaattop in
Dubai een akkoord met daarin een oproep tot "een structurele verandering van fossiele brandstoffen" in energiesystemen. Naast steenkool horen ook gas en olie bij de grootste veroorzakers van
klimaatverandering.
Slecht voor het milieuSteenkool heeft immers de grootste uitstoot aan
broeikasgassen. En ook Europa treft schuld. Door de dalende vraag in de VS, gaat er meer Amerikaanse steenkool naar Europa, waar lage
emissierechten en hoge gasprijzen steenkool bevoordelen voor de energieproductie. De vraag naar steenkool zal wel minder snel stijgen dan in het voorbije decennium. .
DriekwartVolgens het rapport, dat uitgaat van officiële cijfers van de Energy Information Administration (EIA) was in 2018 al 74 procent van de Amerikaanse steenkoolcentrales “at risk”:Zze zouden vervangen kunnen worden door nieuwe, schone energieproductie op maximaal 60 kilometer afstand tegen lagere productiekosten.
De daling betekent dat steenkoolcentrales niet alleen duurder zullen zijn dan hernieuwbare energie, ze zullen binnenkort dramatisch oneconomisch zijn. Omdat hernieuwbare energie steeds goedkoper wordt, zou dat tegen 2025 zelfs gelden voor 86 procent van de steenkoolcentrales. In absolute cijfers gaat het om 211 gigawatt aan bestaande centrales in 2018 en 246 gigawatt tegen 2025.
De productiekosten voor zonne-energie alleen al zijn het voorbije decennium met 90 procent gedaald, en alles wijst er op dat die trend zal doorzetten. “Deze bijkomende daling betekent dat steenkoolcentrales niet alleen duurder zullen zijn dan hernieuwbare energie, ze zullen binnenkort dramatisch oneconomisch zijn”, stelt het rapport. Tegen 2025 zal naar schatting de helft van de Amerikaanse steenkoolproductie minstens 25 procent duurder zijn dan hernieuwbare bronnen.
Zelfs zonder grote politieke veranderingen zal men steenkool vrij snel zien verdwijnen”, zegt expert Elektriciteitsproductie bij Energy Innovation. “Onze analyse toont aan dat men die omslag veel sneller kan maken: het feit dat zoveel steenkoolproductie vervangen kan worden, toont dat men niet snel genoeg kan handelen.”
Gegevens over steenkool in CHINA. China heeft vorig jaar versneld plannen doorgevoerd voor nieuwe steenkoolcentrales om de energiezekerheid te garanderen. Maar daardoor zal de impact van de Aziatische grootmacht op de wereldwijde uitstoot nog sneller toenemen, vrezen waarnemers. Een explosieve groei van de Chinese steenkoolproductie brengt de wereldwijde inspanningen om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5 graden nog meer in het gedrang. De bezorgdheid is vooral ontstaan omdat
Peking in de tweede helft van vorig jaar plannen voor nieuwe kolencentrales in een stroomversnelling heeft gebracht, in een poging zijn energiezekerheid te vergroten. Volgens een rapport van denktank E3G is de totale capaciteit aan geplande steenkoolprojecten in China in de tweede helft van 2022 met bijna de helft gegroeid tot 250
gigawatt (GW). Volgens het rapport vormt die groei een sterk contrast met de rest van de wereld. Daar is de totale geplande capaciteit immers gekrompen tot 97 GW, het laagste niveau in de moderne geschiedenis.
China is tegelijk nog steeds wereldleider op het gebied van hernieuwbare energie. Het land voegt bijna net zo snel schone energieprojecten aan het net toe als alle andere landen samen. Maar Leo Roberts, die bij E3G onderzoek doet naar steenkooltransitie, gelooft dat de uitbreiding van steenkool in China een ‘directe bedreiging’ vormt voor de doelstelling van het Klimaatakkoord van Parijs.
Steeds grotere uitdagingIn 2015 kwam de internationale gemeenschap overeen om de wereldwijde temperatuurstijging te beperken tot 1,5 graden boven het pre-industriële niveau. Als die drempel wordt overschreden, worden de gevolgen van de opwarming veel schadelijker voor de mensheid en de hele planeet.
De snelle uitbreiding van China’s steenkoolplannen komt op een moment dat Peking zijn energiezekerheid wil versterken. Geopolitieke spanningen die de mondiale energieprijzen beïnvloeden, en binnenlandse leveringsproblemen, hebben Chinese beleidsmakers ertoe gebracht hun eerdere plannen te herzien. Tijdens een klimaattop in april 2021 beloofde de Chinese president Xi Jinping dat het land ‘streng zou toezien op projecten voor de opwekking van elektriciteit uit steenkool en de toename van het steenkoolverbruik strikt zou beperken’. China is goed voor 72 procent van de totale wereldwijd geplande steenkoolcapaciteit.
Zijn woorden weerspiegelden destijds de succesvolle pogingen van de centrale overheid om nieuwe steenkoolprojecten aan banden te leggen. Uit een analyse van E3G blijkt dat het aantal voorstellen voor nieuwe steenkoolcentrales in China tussen 2015 en juli 2022 met 75 procent was gedaald.
China’s snelle ommekeerMaar China heeft recent een bocht van 180 graden gemaakt in zijn steenkoolbeleid. Het land is nu een duidelijke internationale uitschieter, goed voor 72 procent van de totale wereldwijd geplande steenkoolcapaciteit, met India,
Turkije en
Indonesië op grote afstand. Het doel van China’s steenkoolcampagne is een herhaling te voorkomen van de stroomonderbrekingen die vorig jaar gezinnen en industrieën hebben getroffen. Hittegolven deden de vraag naar elektriciteit voor koeling toenemen, terwijl de waterreservoirs die nodig zijn voor de opwekking van waterkracht in de zuidwestelijke provincies van het land opdroogden.